سهم مخاطب از رسانه

رسانه زمانی اهمیت پیدا می کند که مخاطب داشته باشد، در غیر اینصورت اگر توانایی همراهی مخاطب را با خود نداشته باشد هیچ ارزشی ندارد. حال این رسانه می تواند روزنامه باشد یا تلویزیون و یا حتی یک پوستر.
هر رسانه ای با توجه به ویژگی هایی که دارد به نوعی در ترغیب مخاطب خود نقش دارد. گاهی رسانه از نظر نوشتاری مورد توجه است یا از نظر بصری و .... اما آنچه مهم است این که آن رسانه در هر شکلی مخاطب را با خود همراه کند.
اگر رسانه را به دو بخش تقسیم کنیم، بخش مهمی از آن را مخاطب تعریف می کند. مخاطبی که اگر رسانه را دنبال نکند دیگر دلیلی برای بودن آن وجود ندارد.
اگر رسانه مخاطب خود را به درستی بشناسد خیلی راحت تر می تواند به اهداف خود برسد و مخاطبش را راضی نگه دارد. شناخت نیازهای مخاطب از اصلی ترین کارهای یک رسانه است که مخاطب را جذب می کند.
ابتدا که رسانه ها در جوامع بروز کردند تنها به نقش سرگرمی آن ها توجه می شد اما به مرور همه چیز از دل رسانه بیرون آمد و حالا رسانه ها به جایگاهی رسیده اند که نقشی مهم و تأثیر گذار در تمام اتفاقات و جریانات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... ایفا می کنند.
اما گاهی رسانه تا جایی در اهداف و سیاست های خود غرق می شود که فراموش می کند مخاطب آن رقیب سیاسی نیست و یا اینکه رسانه ی در اختیارشان حکم تریبونی برای بیان نظرات صرفا شخصی آنها ندارد.

با ذکر چند مثال عملکرد چند رسانه را مرور می کنیم:

سینما و مخاطب از دست رفته

سینما رسانه ای است با جذابیت های بالای بصری که اگر تنها همین یک ویژگی را از سینما در نظر بگیریم قابلیت های زیادی برای برقراری ارتباط و همراه کردن مخاطب دارد. سینما که ابتدا جنبه سرگرمی داشت با گذشت زمان وارد عرصه های سیاسی و تجاری شد و همین گره خوردن با موضوعات جاری در جوامع توجه به این رسانه را افزایش داد و حالا سینما یک رسانه قدرتمند است.
سینمای ایران هم در دوره های مختلف فراز و فرودهایی داشته که جشنواره ی فیلم فجر بزرگترین اتفاق سینمایی است. در جشنواره فیلم فجر عملکرد یک ساله  سینما مشخص می شود. جشنواره فیلم که از زمان راه اندازی تا به الان تغییرات زیادی داشته در دوره هایی بسیار موفق و در دوره هایی چندان موفق عمل نکرده.
نمونه نزدیک آن جشنواره فیلم فجر امسال که به پایان رسید و آنچه از ما حصل این جشنواره به جا ماند چیزی نبود که انتظار می رفت. شاید علت اصلی نارضایتی از کلیت فیلم های جشنواره امسال در نظر نگرفتن نیاز های مخاطبی باشد که اگر به سینما نرود این رسانه جایگاهش را از دست می دهد. فیلم هایی که شاید بیشتر برای مطرح کردن دغدغه های شخصی فیلمسازان و کپی براری از کارهای موفق ساخته شد؛ تکرار چند موضوع خاص که اکثرا با اتفاقات مشابه و تلخ همراه بود و از جذابیت فیلم ها کم کرد. درنظر نگرفتن این مسأله که مخاطب هم تا جایی توان همراهی با تلخی ها و مشکلات را دارد باعث فراموشی سایر موضوعات در فیلم ها شده و اگر به این شکل ادامه پیدا کند نهایتا مخاطب این رسانه سینما را فراموش می کند.

پوسترهایی با مفاهیم متناقض

در پوسترهایی که در سطح شهر به چشم می خورد گاهی اوقات طراح فراموش می کند که پوسترش قرار است حکم رسانه ای باشد که مفهومی را به مخاطب می رساند. حال این مفهوم تبلیغ یک کالا باشد یا برای رساندن یک پیام دینی طراحی شده باشد. نمونه ای از این پوستر ها را در مطلب "ماهواره مانع استجابت دعا"  عنوان کردیم.

حاکمیت جریانات سیاسی درمطبوعات

روزنامه ها به دلیل انتشار روزانه و ذات رسمی تری که دارند برای همراهی مخاطب کمی متفاوت تر هستند. روزنامه ای که اخبار خود را بر اساس واقعیت جلو نمی برد و همین دوری از صداقت مخاطب آن را کاهش می دهد. تیترهای نادرست و یا غرض ورزی های سیاسی در کاهش مخاطب یک روزنامه نقش دارد. البته این را هم باید درنظر گرفت که روزنامه ها بیشتر از سایر رسانه ها وابستگی جناحی دارند و طبیعتا این در کارشان نمود پیدا می کند.

جای خالی سریال های پر مخاطب

تلویزیون رسانه ای است که دسترسی آن برای همه گروه ها آسان است، به همین دلیل نیاز به تولیداتی دارد که حجم بالایی از مخاطب را باسلایق مختلف همراه کند. سریال ها و تولیدات تلویزیون در دوره ای به دلیل نبود دیگر رسانه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند و درصد بالایی از مخاطب را داشتند که هنوز هم پخش آن ها جذابیت دارد. البته از لحاظ محتوایی هم در زمان خود ویژگی های مثبت زیادی داشتند.
اما در حال حاضر خیلی از سریال های تلویزیونی زمان حاضر را فراموش کردند و با ریتمی کند و بدون داستان تنها قادر به همراهی حداقلی از مخاطب هستند. سریال هایی که عوامل جذابیت را یکجا ندارند و در مواردی پرداختن به یک موضوع آنها را دیدنی می کند.
مانند سریال گذر از رنج ها که این شب ها از شبکه یک سیما پخش می شود و تصاویر زیبایی از مناطق شمال کشور که در آن وجود دارد ویژگی مثبتی است تا بیننده را به خود جذب و ریتم کند سریال را قابل تحمل تر کند.

نادیده گرفتن شبکه های اجتماعی

در جامعه اطلاعاتی امروز که اخبار و اتفاقات شدیدا تحت تأثیر شبکه های اجتماعی است به طور طبیعی حجم بالایی از مخاطب رسانه، سرگرم این فضا است و با وجود جذابیت ها و دسترسی بالایی که نسبت به موضوعات مختلف در فضای مجازی وجود دارد اکثرا ترجیح می دهند شبکه های اجتماعی را جایگزین سایر رسانه ها کنند که این جایگزینی گاهی هم به اجبار است. وقتی مخاطب آنچه را که می خواهد در رسانه های رسمی پیدا نکند به دنبال جایگزین برای آن می گردد و کم کاری سایر رسانه ها به این جایگزینی کمک می کند.
با وجود شبکه های اجتماعی و میزان بالای مقبولیت آن برای کاربران، رسانه های رسمی هم باید هم گام با تکنولوژی های جدید خود را منطبق کنند تا این رسانه ی نوپا به راحتی جایگزین سایر رسانه ها نشود.
شناخت مخاطب امروز از اصلی ترین راهکار ها برای جذب مخاطب است؛ رسانه ای که محتوایش متفاوت با حال و روز جامعه امروز باشد مطمئنا مخاطب ندارد.

هزینه کردن بودجه در مواردی که مهم تر و پر کاربرد تر باشند نیز عامل مهمی است، همانطور که چندی پیش محمد سرافراز رئیس رسانه ملی با اشاره به ایجاد شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی، تصریح کرد: برای حفظ جایگاه صداوسیما در سبد رسانه‌ای مردم، توجه به بودجه این سازمان ضروری است. 

برای حفظ جایگاه سایر رسانه ها در کنار شبکه های اجتماعی نیاز به تمهیداتی است تا جایگاه کمرنگ شده رسانه هایی که قبل تر مخاطبان زیادی را با خود همراه می کردند مانند سینما و تلویزیون دوباره رونق بگیرد.

زهرا فرآورده
بخش ارتباطات تبیان