در ابتدا حلول سال 1394هجری شمسی را به همه پیروان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در پهنه گیتی و بویژه مردم سرافراز ایران اسلامی و نیز مخاطبان ارجمند خود تبریک می‌گوییم و سالی سرشار از موفقیت و بهروزی را در سایه پر مهر و عطوفت حضرت ولی عصر عجج برای آنان مسالت می‌نماییم.


نوروز ایرانیان که در آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود، پیام آور نو شدگی سال و آمدن گرما و مرگ زمستان و رویش دوبار? طبیعت، و زمان خروج انسان از عالم خمودگی و پیوستن به طبیعت و شروع به حیات اجتماعی دوباره در جامعه است.[1]

نوروز، سمبل تحول و تغییر و دگرگونی است. علاوه بر اینکه طبیعت بی‌جان جانی تازه می‌گیرد، ایرانیان نیز با خانه تکانی و پوشیدن لباس نو و ... سعی می‌کنند به استقبال این تحول بروند. بدون شک این تحول به سمت نیکویی و بهتر شدن است .
 
این همه نیکویی و نیک پسندی آنگاه به بالاترین ارزش رسید که فرهنگ غنی ایران با معارف سعادت آفرین اسلام عجین شد و چشم های حقیقت بین را از تماشای مظاهر تحول طبیعت به انقلاب باطن رهنمون ساخت.

پیشینه نوروز: عید نوروز از زمان‌های قدیم یکی از دو عید بزرگ ایرانیان بوده است، عید دیگر شانزدهم مهرماه به نام «مهرگان» بوده است.[2] امروزه عید مهرگان از اهمیت چندانی برخوردار نیست. نوروز در روزگار «جمشید» چهارمین پادشاه دوره پیشدادی پدید آمد و در پادشاهی او به صورت آئین درآمد.[3] مسعودی در «التنیه و الاشراف آورده است: «هرمز در روز نخست ماه فروردین به مظالم (دادگری) نشست. پس آن روز را «نوروز» نام کرد و سنت گشت».[4]

فردوسی در داستان پدید آمدن نوروز نقل می‌کندکه؛ وقتی جمشید از کارهای کشوری بیاسود بر تخت کیانی نشست و همه بزرگان لشکری و کشوری بر گرد تخت او فراهم آمدند ... جمشید آن روز را که نخستین روز از فروردین و آغاز سال بود، نوروز نامید و جشن گرفت».

                        به جمشید گوهر افشاندند              مر آن روز را روز نو خواندند
                        چنین روز فرخ از آن روزگار              بمانده از آن خسروان یادگار[5]

اسلام و نوروز: از نظر اسلام نوروز و بزرگداشت آن نه تنها مذمت نشده است که بهانه ای فرخنده برای هر انسان خردمند است تا بتواند شتابی افزون تر در پیمودن راه دراز معنویت پیدا نماید. نه فقط نوروز که هر زمان و مکان دیگری نیز که آدمی را به بلای غفلت دچار سازد و او را مشغول لهو لعب نماید، ناپسند است. این ماییم که می توانیم این مناسبتها را به "عید واقعی " تبدیل کنیم یا نه.

توصیه ها و سفارشهایی که امامان معصوم (ع) در پاسخ به سوالاتی که پیرامون عید نوروز کرده اند همگی در همین راستا بوده و نباید از آن غافل ماند. دوری از اسراف و تجمل گرایی، اجتناب از تفاخر و بزرگنمایی، صله ارحام و بازدید از آشنایان، رفع کدورتها و قهرها، احسان به والدین و سالمندان، محاسبه عملکرد مادی و معنوی در سال گذشته، برنامه ریزی و تصمیمگیری جدی برای سال آینده، محبت به کودکان و سفرهای کوتاه و بلند از جمله سنتهای حسنه نوروز است که می تواند آن را برای ما به "عید" واقعی تبدیل کند، همان چیزی که در دعای کوتاه و درس آموز هنگام تحویل سال از آن به عنوان "احسن الحال" یاد شده است.

اما در این میان توجهی دوباره به محرومان ونیازمندان ارزش بالاتری دارد. قرین بودن جشن نیکوکاری با عید نوروز برای ملت ما همیشگی است. نباید هیچگاه از امداد و کمک رسانی به دستهای لرزان و نیازمند غفلت کرد و خوشی و سرور شخصی و خانوادگی، دردها و حاجتهای پابرهنه ها را فراموش سازد.

در خصوص نوروز و نکو داشت آن در اسلام، روایات مختلف وجود دارد. هر چند بیشتر روایات دلالت بر این دارند که اسلام آن را به عنوان روزی مهم، مورد تأیید قرار داده است. در روایتی که مُعلّی بن خنیس از امام صادق(ع) روایت کرده، حضرت بزرگداشت این روز را به خاطر وقایعی می‌داند که در این روز اتفاق افتاده است.[6] ابن فهد حلی می‌نویسد: «روز نوروز روزی جلیل القدر است... به این روز عباداتی تعلق دارد که مطلوب شارع است».[7]
 

علامه مجلسی پس از نقل روایات فراوانی در خصوص نوروز و اهمیت این روز، در روایتی مخالف با روایات سابق می‌نویسد: امام موسی بن جعفر(ع) خطاب به منصور دوانیقی فرمودند: «من روایات رسول خدا(ص) را جستجو کرده‌ام اما برای این عید روایتی نیافتم. این روز سنت ایرانیان است که اسلام آن را محو کرده است و پناه بر خدا که ما بخواهیم آن را احیا کنیم».[8]
 
علامه مجلسی سپس می‌نویسد: «اخبار معلی بن خنیس از جهت سند قوی‌تر از این روایت هستند و بین اصحاب شهرت بیشتری دارند».[9]
 
آداب نوروز: در خصوص روز نوروز در روایات مختلف آداب گوناگونی ذکر شده است که به پاره‌ای از آن‌ها به صورت مختصر اشاره می‌شود:

1- نماز نافله، یک نماز چهار رکعتی پس از نماز ظهر و عصر روز نوروز[10] و دعا کردن در سجده این نماز که موجب بخشش گناهان می‌شود.[11]
2- غسل کردن و پوشیدن لباس تمیز و استعمال بوی خوش. در روایتی امام صادق(ع) می‌فرماید: «روز نوروز غسل کن و پاکیزه‌ترین لباس‌هایت را بپوش و خود را با بهترین عطرها خوشبو کن».[12]
3- ذکر گفتن خصوصا ذکر «یا ذی الجلال و الإکرام»[13]
4- روزه گرفتن.[14]
5- دعا کردن در لحظه سال.[15]

"یدالله حاجی‌زاده" - سایت پژوهشکده باقرالعلوم
-----------------------------------------------------------------------------------------------------

[1]- بلوکباشی، علی؛‌ نوروز، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1380، ص 10.
[2]- یعقوبی، ابن واضح؛ تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، 1371، چاپ ششم، ج1، ص 117.
[3]- مسعودی، علی بن حسین؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، 1374، ج1، ص 218.
[4]- مسعودی، علی بن حسین؛ التنیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، 1365، چاپ دوم، ص 196.
[5]- فردوسی، ابوالقاسم؛ شاهنامه فردوسی، تهران، بروخیم، 1314، ج1، ص 26-25.
[6]- عاملی، شیخ حر؛ وسائل الشیعه، قم، آل البیت (علیهم‌السّلام)، 1409، ج8، ص 173.
[7]- حلی، ابن فهد؛ مهذب البارع، قم، جامعه مدرسین، 1407، ج1، ص 191.
[8]- مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404، ح56، ص 101.
[9]- همان، یکی از محققان می‌نویسد: «اسلام عید نوروز را نه به طور کلی رد نموده و نه به صورت کلی قبول کرده است بلکه اسلام یکسری از کارهای خوب نوروز که جنبه الهی داشت و سعادت بشر در آن بود قبول کرد و به آن جهت شرعی و اسلامی داد و جهات منفی و بدش را که بوی شرک و خرافات و انحراف می‌داد ممنوع نمود. محمدی نیا، اسدا...، اعیاد اسلامی و نوروز، قم، نصایح، 1376، چاپ اول، ص 41.
[10]- نحوه خواندن این نماز در مفاتیح الجنان در اعمال عید نوروز ذکر شده است.
[11]- عاملی، شیخ حر؛ پیشین، ج8، ص 173.
[12]- همان، ج3، ص 335.
[13]- قمی، شیخ عباس؛ مفاتیح الجنان، اعمال عید نوروز، ص 559.
[14]- همان، ص 558.
[15]- همان، ص 559، خصوصاً دعای «یا مقلب القلوب و الابصار...»