شب قدر اولیاء

از عجائبِ فضائلِ صدیقه طاهره سلام الله علیها حدیثی است با مضمونی عجیب که مرحوم محقق اصفهانی در شعر فوق به مضمون آن حدیث به زیبایی اشاره فرموده اند.

نقل و شرح آن حدیث در حدّ بضاعت قلیل نویسنده، خالی از لطف نیست:

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که راجع به سوره قدر فرموده اند:

« الیلة فاطمة و القدر اللهُ فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد أدرک لیلة القدر و إنما سمیت فاطمة لأن الخلق فطموا عن معرفتها.» (بحارالأنوار، ج43، ص 298)

شب قدر همان فاطمه سلام الله علیها است و قدر همان خداوند است (نتیجه این می شود که مراد از لیلة القدر، فاطمه ی خدا می شود ) پس هر کس که فاطمه سلام الله علیها را آن گونه که حق معرفت اوست بشناسد، شب قدر را درک نموده و فاطمه، "فاطمه" نامیده شده است چرا که خلائق از معرفت او جدا شده اند و هرگز به مقام و منزلت او پی نخواهند برد !!!

چند نکته در مورد مضمون این حدیث قابل ذکر است:

اول اینکه جمله «اللیلة فاطمة » طبعا باید مجاز باشد یعنی نوعی تشبیه در آن وجود دارد و وجود مقدس آن حضرت به "شب" تشبیه شده است ، حال باید ببینیم چه وجه مشابهی وجود داشته که آن حضرت تشبیه به شب شده اند؟!

"شب" در تاریکی خود اسرار بزرگ و زیادی را مخفی ساخته است ، آن حضرت نیز در پشت پرده و چادر و حجاب زنانه خود اسراری نهفته دارند که هیچ کس را یارای ادراک آن نیست:

« الهی بفاطمة و أبیها و بعلها و بنیها و السر المستودع فیها »

فلذا در ادامه حدیث فرمود: خلق از شناخت آن حضرت جدا شده اند و عاجزند!!

اگر "شب" نباشد، درخشش ماه و ستارگان دیگر مورد توجه واقع نخواهد شد و طلوع خورشید نیز بی معنا می‌شود. اگر شب، فاطمه سلام الله علیها نباشد طلوع خورشید ائمه دوازده گانه علیهم السلام رخ نخواهد و شاید اشاره به همین معنا باشد حدیث « لولا فاطمة لما خلقتکما ».

"شب" مایه آرامش موجودات است به همین خاطر خداوند در قرآن فرموده است « جعل لکم اللیل سکنا » اگر شب نباشد اضطراب عالم را فرامی گیرد و ادامه حیات نا ممکن می شود ، اگر فاطمه سلام الله علیها نباشد هستی به هم می ریزد و زمین اهل خود را می بلعد و درست است که در روایات ما آمده است که اگر زمین از حجت خدا خالی باشد زمین اهل خود را می بلعد، لکن مگر فاطمه سلام الله علیها حجت خدا نیست یا مگر حجت خدا بر اهل بیت علیهم السلام نیست و اگر او نبود حجج الهی نیز نبودند؟!!

"شب" در همه ادیان الهی زمان تقرب است، سریع ترین وسیله برای قرب الهی است، م?ثرترین "آه" ، آه شبانه است، فاطمه سلام الله علیها نیز برترین وسیله برای تقرب است،‌ توسل به این وجود مبارک اگر از مناجات شبانه سریع تر در وصول الی الله نباشد کندتر نیست!!

و چه زیبا محقق اصفهانی سرود که: « لیله قدر اولیا » یعنی همانطور که بهترین شب برای اولیاء خدا از جهت تقرب جستن، شب قدر است و این شب بهتر از هزار ماه است و این یک شب تأثیر هزار ماه را دارد، فاطمه سلام الله علیها نیز برای اولیاء خدا در حکم شب قدر است و بهتر و م?ثرتر است از هزار وسیله دیگر که هر یک از آن وسائل خود شصت وسیله در دل داشته باشد چون هر ماه سی شب و سی روز است !!

     سرمایه محبت زهراست دین من                  من دین خود را به دو دنیا نمی دهم

"شب" از مخلوقات عظیم الهی است که به خاطر عظمتش در قرآن به آن قسم خورده شده است : « و اللیل إذا یغشی » قسم به شب در هنگامی که همه جا را فرا گیرد، فاطمه سلام الله علیها نیز رحمت عظیمه و واسعه خداوند است که همه عالم را پر نموده است!

نکته دوم اینکه وجه شباهت به شب شاید روشن شد اما وجه شباهت به شب قدر چیست؟

همانطور که منزلت شب قدر درک شدنی نیست، منزلت فاطمه سلام الله علیها نیز درک نمی شود، که ادامه حدیث م?ید همین مطلب می باشد و شاید همانطور که شب قدر مخفی است و کسی از موقعیت آن خبر ندارد، فاطمه سلام الله علیها نیز قدر و منزلتش مخفی است به همین خاطر در ادامه همین حدیث فرمود که "خلق از معرفت او عاجزند" و به قول قرآن : « و ما أدراک ما لیلة القدر » نه تنها قدر او بلکه قبر او نیز مخفی است و بلکه مصائب او نیز مخفی است. فلذا امیر الم?منین سلام الله علیه وقتی که بدن مطهره را خواست در قبر بگذارد و دو دست مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله آشکار گشت، عرض کرد:

« ای رسول خدا ! صبر من با از دست دادن فاطمه کم شده و توان خویشتن داری ندارم.... به زودی دخترت تو را آگاه خواهد ساخت که امت تو چگونه در ستم کردن بر او هماهنگ شدند. از فاطمه بپرس و او را سوال پیچ کن ».

چه بسا آن حضرت مصائبش را از امیر م?منان نیز مخفی می داشته!!

نکته دیگر این که با وجود این همه توضیحات از حدیث مطالب بالاتری استفاده می شود چون در ابتدای حدیث آمده است که "قدر" خداوند است پس لیلة القدر یعنی شب خدا و چون "شب" یعنی فاطمه سلام الله علیها پس شب قدر یعنی "فاطمه‌ی خدا" گویی آن قدر ارتباط ویژه بین آن حضرت بر قرار است که اضافه تشریفیة پیدا نموده است همانطور که می گوییم روح الله و بیت الله به علت شدت ارتباط بیت و روح با خدا !!

و اما در مورد جمله: « فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد أدرک لیلة القدر » باید گفت که شبیه جمله :« من عرف نفسه فقد عرف ربه » می باشد پس در مورد جمله اول دو احتمال وجود دارد:

اول این که مراد این باشد که ادراک شب قدر ممکن است لکن مشروط به شناخت واقعی از فاطمه سلام الله علیها است و از رهگذر شناخت او درک شب قدر میسور خواهد بود!

دوم این که این جمله از باب تعلیق بر محال است یعنی شب قدر، فاطمه سلام الله علیها است و همانطور که فاطمه سلام الله علیها قابل شناخت نیست شب قدر نیز درک نمی شود و این دو در قابل دستیابی نبودن مانند یکدیگرند !! ادامه حدیث که فرمود: « لأن الخلق فطموا عن معرفتها » همین احتمال دوم را تأیید می نماید!!

حمید حاج علی