آموزش انس با خدا    

روحیه انسان در ابتدا مانند ماده سیال قابل انعقادی است که به هر قالبی ریخته شود بر اثر مرور زمان منعقد شده و شکل همان قالب را به خود می گیرد و هر چه بیشتر در قالب بماند محکمتر شده و تغییر شکلش دشوارتر است. تربیت دینی کودکان از همان دوران کودکی آغاز می شود. درست است که نوزاد معانی کلمات و جملات را نمی فهمد و خصوصیات مناظر و اشکال را تشخیص نمی دهد لکن آنها را می شنود و می بیند و اعصاب و مغزش از آنها متاثر می گردد. کودک تدریجا با آن چه دیده یا شنیده است مانوس و آشنا می گردد و همین آشنایی در آینده او موثر است. به تدریج که کودک بزرگتر می شود خصوصا اگر در خانواده دیندار زندگی کند به خدا توجه پیدا می کند و گاه گاه نام خدا را بر زبان جاری می سازد. از حرفها و سوالا تش پیداست که فطرتش بیدار گشته و می خواهد در این باره اطلاعات بیشتری به دست آورد. اولیا و مربیان باید به تمامی سوالا ت و چراهای کودک پاسخ دهند والا روح تحقیق و کنجکاوی او خاموش خواهد شد اما پاسخ دادن به سوالات آنها کار آسانی نیست. پاسخها باید صحیح و کوتاه و قابل فهم برای کودک باشد. باید از گفتن مطالب سنگین و خسته کننده جدا اجتناب کرد زیرا کودک خردسال برای درک مطلب دشوار آمادگی ندارد و لذا تعلیمات دینی باید مطابق فهم و استعداد وی باشد.

 درست است که پسر بعد از 15 سال و دختر بعد از 9 سال به حد تکلیف شرعی می رسد و قبل از آن تکلیفی ندارند اما انجام تکالیف دینی را نمی توان تا این سن به تاخیر انداخت. باید انسان از کودکی به انجام عبادت و تکالیف دینی عادت کند تا در سن بلوغ به آنها رغبت داشته باشد. اما شوق انجام فرایض دینی در کودکان چگونه ایجاد می شود؟ در انجام فرایض دینی آن چه بسیار مهم است نحوه آموزش ماست. مهمترین نکته ای که لازم است کودکان بدانند این است که انجام فرایض دینی برای خودشان چه سودی دارد. کودکان باید به این آگاهی و باور برسند که اگر دستورات دینی را اجرا کنند و به آنها احترام بگذارند به چه آرامش ذهنی و روحی می رسند. اگر نماز بخوانند چه حالتی دارند و اگر نخوانند چگونه اند. اگر راست بگویند احساس آرامش و راحتی بیشتری می کنند یا اگر دروغ بگویند؟

بنابراین بهتر است از کودکان بخواهیم انجام دادن یا ندادن فرایض دینی را مقایسه کنند تا خودشان نتیجه بگیرند که پای بندی به این احکام به نفع آنهاست. باید قبل از این که بچه ها به سن تکلیف برسند آنها را برای این امور آماده کنیم یعنی فضای خانواده باید ملکوتی باشد همین که کودک می بیند پدر و مادرش نماز می خوانند و سایر فرایض دینی را رعایت می کنند کار بسیار مهمی صورت گرفته است. در مورد نماز خواندن کودکان اگر آنها به سنی رسیده اند که می توانند مطالعه کنند کتاب به آنها معرفی کنیم. به آنها بگوییم مطالعه کنند و آنها را همراهی کنیم. ولی به هر حال تا آن جا که مقدور باشد باید با محبت و مهربانی آنها را به انجام تکالیف دینی ترغیب و تشویق کنیم. در دوران بلوغ همزمان با بیدار شدن سایر غریزه ها و نیازهای روانی، وجدان دینی و اخلا قی نیز در درون نوجوان بیدار و فعال می شود و او را به تفکر درباره معنویات و حقایق دینی وا می دارد.

از نظر دانشمندان دوره نوجوانی دوره شکل گیری اعتقادات است. در این دوره خانواده نباید فرزند خود را در حل و فصل مسائل فکری و یافتن پاسخ پرسش های اساسی تنها بگذارد بلکه باید به روشی منطقی او را در حل مسائل خود یاری کند. اگر پدر و مادر خود اهل مطالعه هستند با معرفی کتاب های مناسب و بحث و گفت و گو با او ذهنش را نسبت به مسائل روشن سازند. اگر والدین آمادگی و توانایی کافی برای این کار ندارند بهتر است فرزند نوجوان خود را با کسی که مورد اعتماد و آشنا با مسائل فکری و اعتقادی است مرتبط سازند تا پاسخ پرسش های خود را از این فرد دریافت دارد. معلمان و مربیان مدرسه ای که فرزند شما در آن به تحصیل مشغول است معمولا مناسب ترین افراد برای انجام این کارند. درهر حال شرایطی خاص که نوجوان در آن قرار دارد اقتضا می کند که به تربیت دینی و اعتقادی او اهمیتی بیشتر داده شود تا او بتواند از بلا تکلیفی، ابهام و سردرگمی دوران نوجوانی نجات یافته و فلسفه روشنی برای زندگی خود پیدا کند.

 باید دانست که دست یافتن به ایمان دینی، نوجوان را در رسیدن به آرامش روانی- که از نیازهای مهم این دوران است- کمک می کند و اضطراب های او را فرو می نشاند. هنر پدر و مادر در این است که با استفاده از روش های مختلف بتوانند دین و احکام آن را برای کودکان و نوجوانان شیرین و جذاب سازند تا رغبت آنها نسبت به دین بر انگیخته شود. اگر پدر و مادر از همان ابتدا فکر و دل فرزند خود را با ایمان و تعهد دینی آشنا سازند و در صورت بروز لغزش با قاطعیت و تدبیر از آنها جلوگیری کنند، فرزند نوجوان آنها با جسارت قدم در بیراهه نمی نهد و تسلیم هوی و هوس نمی شود چرا که ریشه بسیاری از لغزشها و انحرافات نوجوانان را باید در سهل انگاری و بی تفاوتی و غفلت خانواده ها جستجو کرد.

منابع :

1. مبانی تربیت اسلامی عباس چراغ چشم

2. کلیدهای تربیت کودکان و نوجوانان(پاسخ به والدین) دکتر سیما فردوسی

3. راهنمای پدران و مادران محمد علی سادات

مردم سالاری